Το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών
Η αφετηρία του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών τοποθετείται στο Παρίσι, στο Νεοελληνικό Ινστιτούτο της Σορβόννης. Εκεί, o Γάλλος φιλόλογος και καθηγητής εθνομουσικολογίας Ουμπέρ Περνώ και οι δύο μαθητές του, ο ελληνιστής Οκτάβ Μερλιέ και η εκ Θράκης μουσικολόγος Μέλπω Λογοθέτη συνεργάζονται για τη δημιουργία ενός μουσικού Άτλαντα των Βαλκανίων, ένα έργο φωνογράφησης δημοτικών τραγουδιών και προφορικών διαλεκτικών αφηγήσεων με επίκεντρο την ελληνόφωνη παράδοση. Η Μέλπω Λογοθέτη με την ενθάρρυνση του δασκάλου της αφοσιώνεται στην μελέτη της ελληνικής δημοτικής μουσικής για την οποία εκπονεί διατριβή. Τα ακαδημαϊκά της σχέδια όμως θα ανατραπούν με τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και την υποχρεωτική Ανταλλαγή πληθυσμών ένα χρόνο αργότερα.
Η διορατική και άριστα καταρτισμένη επιστημονικά, Μέλπω Λογοθέτη, εντοπίζει τη μουσική παράδοση των μικρασιατών προσφύγων και αντιλαμβάνεται αμέσως την επιτακτική ανάγκη αποθησαύρισής της. Τίθεται έτσι επικεφαλής μιας πρωτοβουλίας για την διαφύλαξη και την ανάδειξη της ιστορικής και πνευματικής παρακαταθήκης των ελληνορθόδοξων πληθυσμών της Μικράς Ασίας. Με αφετηρία τη μουσική θα συντηρήσει ό,τι μπορούσε να συντηρηθεί από τον πολιτισμό των ανθρώπων της χριστιανικής Μικράς Ασίας. Γνωρίζει ότι για να γίνει κατανοητή αυτή η διαφορετική μουσική παράδοση θα έπρεπε να συνδεθεί με τη λαογραφική κληρονομιά και το σύνολο της κοινωνικής ζωής και εμπειρίας των εκπατρισμένων.
Το 1925 το ζεύγος Οκτάβιου και Μέλπως Μερλιέ εγκαθίσταται στην Αθήνα. Η Μέλπω Μερλιέ, μαζί με τους συνεργάτες της, αναλαμβάνει την συλλογή και καταγραφή των μαρτυριών των προσφύγων. Η συστηματική έρευνα και συλλογή υλικού στα χρόνια που ακολούθησαν οδήγησαν στην ίδρυση του Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου (το 1930), τον πρόδρομο του ΚΜΣ. Ο σύζυγός της, Οκτάβ Μερλιέ υπήρξε ο μεγάλος συμπαραστάτης. Επίσης, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Μητροπολίτης Τραπεζούντος Χρύσανθος, η Πηνελόπη Δέλτα και πολλοί άλλοι πνευματικοί άνθρωποι της εποχής υποστήριξαν ουσιωδώς το τιτάνιο αυτό έργο.
Οι μαρτυρίες συγκεντρώθηκαν με βάση μία σειρά εξειδικευμένων ερωτηματολογίων. Με αναφορά στον οικισμό συγκεντρώθηκαν πληροφορίες για την γεωγραφική ένταξη, την θρησκευτική και κοινωνική ζωή, την οθωμανική διοίκηση, την εκπαίδευση, τις σχέσεις με τις άλλες θρησκευτικές και εθνοτικές ομάδες κ.ά. Για σαράντα περίπου χρόνια, η Μέλπω Μερλιέ και οι συνεργάτες της αναζήτησαν πληροφορητές στους προσφυγικούς συνοικισμούς, κυρίως της Αττικής. Εντόπισαν 2.163 ελληνορθόδοξους οικισμούς στη Μικρά Ασία, από τους οποίους ερεύνησαν τους 1.475 καταγράφοντας τις μαρτυρίες 5.051 προσφύγων. Έτσι, συγκροτήθηκε το Αρχείο Προφορικής Παράδοσης που αριθμεί 300.000 περίπου σελίδες. Η μνημειώδης αυτή συλλογή δεν είναι μόνο η μεγαλύτερη και παλαιότερη καταγραφή προφορικής ιστορίας στην Ελλάδα άλλα και μία από τις σημαντικότερες στην Ευρώπη.
Μεταπολεμικά το ίδρυμα θέτει νέους ερευνητικούς στόχους, συλλέγει πληθώρα πρωτογενούς υλικού και εγκαινιάζει σημαντική εκδοτική παραγωγή και τη δημοσίευση εξειδικευμένων μελετών. Το Γαλλικό Ινστιτούτο, υπό τη διεύθυνση του Οκτάβιου Μερλιέ, στηρίζει το Κέντρο και προσφέρει στέγη και οικονομική αρωγή. Τη δεκαετία του 1960, εξασφαλίζοντας ετήσια επιχορήγηση από το ελληνικό κράτος, οριστικοποιεί μορφή και αποκτά νέα ονομασία: «Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών – Ίδρυμα Μέλπως και Οκτάβιου Μερλιέ».
Το μοναδικό Αρχείο Προφορικής Παράδοσης συμπληρώνεται από έγγραφα τεκμήρια, σπάνιες φωτογραφίες, κώδικες κοινοτήτων και ενοριών, καθώς και από πρωτότυπα σκαριφήματα της χαρτογραφικής υπηρεσίας του Ιδρύματος. Παράλληλα, συγκροτείται η βιβλιοθήκη, η οποία έχει ως αρχικό πυρήνα τα βιβλία που εναποθέτει στο Κέντρο η εκπατρισμένη μικρασιατική λογιοσύνη. Σταδιακά εμπλουτίζεται με σπάνιες εκδόσεις (συλλογές ελληνικών εκδόσεων της Σμύρνης και της Κωνσταντινούπολης), αλλά και με έργα σύγχρονης ιστοριογραφίας, ελληνικής και ξένης. Ιδιαίτερης σημασίας μεταξύ των ειδικών συλλογών του Κέντρου είναι η συλλογή των Καραμανλίδικων βιβλίων (εκδόσεων στην τουρκική γλώσσα με ελληνικούς χαρακτήρες).
Μέριμνα συνεχής των ιδρυτών του Κέντρου υπήρξαν οι εκδόσεις. Ο πρώτος στόχος εκπληρώθηκε το 1977 με την έκδοση ενός επιστημονικού περιοδικού, του Δελτίου Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών και ένας άλλος μείζων με την ολοκλήρωση της πεντάτομης Εξόδου, στην οποία αποθησαυρίζονται οι μαρτυρίες των προσφύγων κατά την τραγική πορεία του ξεριζωμού.
Από τον Οκτώβριο του 1980 τη διεύθυνση του Κέντρου ανέλαβε ο Ακαδημαϊκός Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης, ο οποίος χάρη στην ευρεία θεωρητική του κατάρτιση και τον σοβαρό μεθοδολογικό του εξοπλισμό διεύρυνε τον ορίζοντα της μικρασιολογικής έρευνας, προσηλωμένος στο όραμα να καταστεί το Κέντρο «κυψέλη έρευνας, στην οποία θα καλλιεργείται η έγκυρη γνώση, θα παράγεται νέα γνώση και θα μεταλαμπαδεύεται από γενεά σε γενεά η επιστημονική παράδοση της μελέτης του μεγάλου αυτού κεφαλαίου της Ελληνικής ιστορίας». Στα χρόνια που ακολούθησαν έμφαση δόθηκε στην εκδοτική παραγωγή με σταθερό γνώμονα την ποιότητα, την αξιοπιστία και τον σεβασμό των συμβάσεων της επιστήμης.
Σήμερα, ενενήντα σχεδόν χρόνια μετά την ίδρυσή του, το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών συμμετέχει ενεργά στον σύγχρονο ερευνητικό διάλογο, διευρύνει συνεχώς το πεδίο του με νέες συνεργασίες, συμμετέχει σε εκθέσεις, διοργανώνει διαλέξεις, συνέδρια και σεμινάρια. Έτσι, ό,τι απωλέσθηκε από την μακραίωνη ελληνική παρουσία στην Μικρά Ασία να διασώζεται και να μεταλαμπαδεύεται μέσω της επιστήμης.
Οργάνωση
Πρόεδρος: Γεώργιος Δαυίδ
Αντιπρόεδροι: Εβίτα Αράπογλου, Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης
Γενική Γραμματέας: Ελένη Αγγελομάτη-Τσουγκαράκη
Ταμίας: Κώστας Σταματόπουλος
Σύμβουλοι: Σταύρος Θ. Ανεστίδης, Λούλα Ερρίκου Κερτσικώφ, Αθανάσιος Μαρτίνος, Δόμνα Μιράσγεζη-Μπερνίτσα, Μιλτιάδης Χατζόπουλος
Προσωπικό Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών
Διευθυντής: Καθηγητής Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης
Υποδιευθυντής: Σταύρος Θ. Ανεστίδης
Ερευνητής: Δημήτρης Καμούζης
Υπεύθυνη Βιβλιοθήκης–Αρχείου: Βαρβάρα Ψυχούλα- Κοντογιάννη
Προϊστάμενος Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου: Χάρης Σαρρής
Υπεύθυνη Επικοινωνίας: Ολυμπία Εξάρχου
Υπεύθυνη Εκδόσεων: Μαρία Μουγκαράκη
Βοηθητικό Προσωπικό: Έλενα Παπαδοπούλου
Δωρεές
Το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών δέχεται χρηματικές δωρεές, από φυσικά και νομικά πρόσωπα, οι οποίες συμβάλλουν στην ενίσχυση του ερευνητικού του έργου και γενικότερα στην επιτέλεση της αποστολής του. Οι δωρεές αυτές αποτελούν τον πιο άμεσο τρόπο στήριξης.
Δωρεές ενίσχυσης
Το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών δέχεται δωρεές για την κάλυψη άμεσων λειτουργικών εξόδων, καθώς και δωρεές σε υλικοτεχνικό εξοπλισμό ανάλογα με τις ανάγκες του.
Μεγάλοι Δωρητές- Ειδικές Δωρεές
- Δωρεά για την κάλυψη μιας επιστημονικής έκδοσης (κατόπιν συνεννόησης με το διοικητικό και ερευνητικό προσωπικό του Κέντρου).
- Δωρεά για την κάλυψη του μισθού ενός μεταδιδακτορικού ερευνητή για ένα έτος (η θέση καλύπτεται με ανοιχτή προκήρυξη και κατόπιν αξιολόγησης των υποψηφίων).
- Δωρεά για την κάλυψη των εξόδων διοργάνωσης επιστημονικού συνεδρίου, εκπαιδευτικών προγραμμάτων και διαλέξεων με προσκεκλημένους ερευνητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
- Δωρεά για την ετήσια κάλυψη των αναγκών συντήρησης και ψηφιοποίησης της Βιβλιοθήκης και του Αρχείου του Κέντρου.
Όλοι οι Μεγάλοι Δωρητές μνημονεύονται στον επόμενο τόμο του Δελτίου του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών και στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος.
Για πληροφορίες σχετικά με τις δωρεές, θα σας παρακαλούσαμε να επικοινωνήσετε με την Ολυμπία Εξάρχου, Υπεύθυνη Επικοινωνίας: [email protected].
Πρακτική Άσκηση
Το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών δέχεται φοιτητές και φοιτήτριες για την Πρακτική Άσκηση που απαιτούν οι σπουδές τους. Κατά της διάρκεια της πρακτικής άσκησης έρχονται σε επαφή με την ιστορία και τον πολιτισμό του Μικρασιατικού ελληνισμού.
Οι θέσεις αναρτώνται στο πρόγραμμα “ΑΤΛΑΣ”.
Για περισσότερες πληροφορίες, παρακαλούμε επικοινωνήστε με την Βαρβάρα Κοντογιάννη, Υπεύθυνη Βιβλιοθήκης – Αρχείου: τηλ. 210 3239225 ή στείλτε e-mail: [email protected]
